غزوات النبي ﷺ قسط 1

(غزوات النبي ﷺ)

جنهن جنگ ۾ رسول الله ﷺ پاڻ شريڪ ٿيا هئا تنهن کي محدثين جي اصطلاح ۾ مغازي يا غزوات چيو وڃي ٿو ، ۽ جنهن ۾ پاڻ ڪريم ﷺشرڪت نه ڪئي بلڪه صحابن سڳورن کي امير لشڪر بڻائي موڪليو تنهن کي سرايا يا بعوث چئبو آهي .
اسلام جي منڍ ۾ قتال (جنگ) جو حڪم نازل ڪون ٿيو هو . هيءُ حڪم صفر مهيني سن 2 هجري ۾ هن آيت سڳوري ذريعي نازل ٿيو .

آيت :


‏أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا۟ ۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ .

ترجمو: جن سان (ڪافر) وڙھندا آھن تن کي (جھاد لاءِ) انھيءَ ڪري موڪل ڏني وئي جو انھن تي ظلم ڪيو ويو آھي، ۽ بيشڪ الله کين مدد ڏيڻ تي وس وارو آھي. (امروٽي رح)




آنحضرت ﷺ جي غزون جي تعداد ڪن 27 ته ڪن 28 چيا آهن. جنهن جو قول آهي ته 27 آهن انهن غزوه احزاب ۽ بنو قريظه کي هڪ يا غزوه خيبر ۽ وادي القرى کي هڪ ڪوٺيو آهي ، ۽ جيڪي انهن ٻنهي مان ڪي هڪ کي هڪ شمار ڪيو تن وٽ ڪل 27 غزه ٿين ٿا .
اسين هيٺ 28 غزون جي لسٽ پيش ڪريون ٿا :

1: غزوه ابواء جنهن کي غزوه ودان به چوندا آهن .
2: غزوه بواط
3: غزوه سفوان هن کي غزوه بدر اولى به چيو وڃي ٿو .
4: غزوه العشيرة
5: غزوه بدر الڪبرى
6: غزوه بني سليم
7: غزوه السويق
8: غزوه غطفان يا غزوه ذي امر
9: غزوه فرع ، حجاز جي علائقي بحران ۾
10: غزوه بني قينقاع
11: غزوه احد
12: غزوه حمراء الاسد
13: غزوه بني نضير
14: غزوه بدر صغرى
15: غزوه دومة الجندل
16: غزوه بني المصطلق يا غزوه مريسيع
17: غزوه خندق
18: غزوه بني قريظه
19: غزوه بني لحيان
20: غزوه حديبيه
21: غزوه ذي قرد
22: غزوه خيبر
23: غزوه وادي القرى
24: غزوه ذات الرقاع
25: غزوه فتح مڪه
26: غزوه حنين
27: غزوه طائف
28: غزوه تبوڪ

(2 هجري جا غزوات)

1:غزوه ابواء يا غزوه ودِِان

ٻارنهن صفر ۾ هي غزوه واقع ٿيو ۽ اهو پهريون جهاد ۽ غزوه هو جنهن ۾ نبي ڪريم ﷺ 60 يا 70 مهاجرين سان گڏ شرڪت ڪئي هن ۾ هڪ به انصاري صحابي ڪون هو . پاڻ ڪريم ﷺ مديني ۾ سعد بن عباده رضه کي مدينه جو حاڪم بڻايو ، هن سفر ۾ پاڻ ڪريمﷺ قريش جي هڪ تجارتي قافلي جو تعاقب ڪيو جيڪو شام کان واپس مڪه اچي رهيو هو ، پر قافلو نڪري چڪو هو ۽ جنگ جي نوبت پيش نه ٿي سگهي ، البت هن سفر ۾ پاڻ ڪريم ﷺ بني ضمره وچ ۾ مصالحت ٿي ، ۽ پاڻ ڪريم ﷺانهن کي صلح نامو لکي ڏنو .

ابواء : ”فرع“ ويجهي هڪ جاءِ جو نالو آه ۽ هن جي ۽ جحفه مقام ۾ مديني جي پاسي کان 23 ميل جو مفاصلو آهي .
ودان : اهو به ”فرع“ ويجهي هڪ جاءِ جو نالو آهي ، هن غزوه کي ڪڏهن ابواء ته ڪڏهن ودان سان منسوب ڪيو وڃي ٿو.

2: غزوه بواط :

هن ئي سال ربيع الاول يا ربيع الثاني ۾ غزوه بواط واقع ٿيو . بواط جهنيه جي جبلن مان هڪ جبل جو نالو آهي ، جيڪو مديني کان 12 ميل جي مفاصلي تي ۽ ينبع جي ويجهي واقع آهي . آنحضرت ﷺ هن سفر ۾ قريش جي هڪ تجارتي قافلي جو تعاقب لاءِ 200 مهاجرين سان گڏ نڪتا ، عثمان بن مظعون رضه جي ڀاءُ سائب بن مظعون کي مديني جو قائم مقام ڪيو ۽ هن غزوه ۾ به لڙائي جي نوبت پيش نه ٿي .

3: غزوه سفوان يا غزوه بدر الاولى :

هن ئي سال ربيع الاول ۾ ئي غزوه سفوان پيش آيو ، جنهن کي بدر الاولى به چيو وڃي ٿو ڪرز بن جابر الفهري مديني جي مويشين تي غارت گري ڪئي ، آنحضرت زيد بن حارثه کي مديني جو حاڪم بڻائي ڪرز جي تعاقب ۾ نڪتو ، پر هو وڃي چڪو هو تنهن ڪري جنگ جي نوبت پيش نه ٿي سگهي .
هي ڪرز بن جابر مشرڪين جي رئيسن مان هو ، پر فتح مڪه تي ايمان آندائين ۽ نبي ڪريم ﷺجي صحبت ۾ رهي غزوه العشيرة ۾ شهيد ٿيا ، ڪن محققن هن غزوه کي غزوه العشيرة کان پوءِ ڄاڻايو آهي.

4: غزوه عشيرة:

هن ئي سال جماد الاولى ۾ ۽ بعض محققن وٽ جماد الثاني ۾ غزوه عشيرة پيش آيو ، هي ينبع جي وچ مدلج جاءِ جو نالو آهي ، جتي مصر جي حاجين جي منزل آهي .
آنحضرت ﷺ ابو سلمه بن عبدالاسد مخزومي کي مديني ۾ پنهنجو جانشين مقرر ڪيو ، ۽ پاڻ ﷺ 150 ۽ بعضن وٽ 200 مهاجرين ساڻ قريش جي هڪ تجارتي قافلي جي تعاقب ۾ نڪتا ، اهو قافلو شام کان مڪي وڃي رهيو هو ، هي قافلو پڻ نڪري چڪو هو ، پاڻ ڪريم ﷺ جماد الاول جو باقي مهينو ۽ جماد الثاني جا چند ڏينهن هتي قيام ڪيو . بنو مدلج ۽ هنن جا حليف ، جيڪي بنو ضمره جا ماڻهو هئا معاهدو ڪرايو ۽ پوءِ مديني ڏانهن واپس وريا .

5: غزوه بدر الڪبر ى :
هن ئي سال رمضان المبارڪ ۾ غزوه بدر الڪبرى واقع ٿيو ، جنهن کي بدر عظمى ، بدر ثانيه ، بدر قتال ۽ يوم الفرقان به چيپ وڃي ٿو . هي اسلامي تاريخ جو عظيم الشان واقعو هو جنهن جي ذريعي الله تعالى اسلام جي عزت ۽ رفعت عطا فرمائي ۽ ڪفر ۽ ڪافرن جو سڄو غرور خاڪ ۾ ملائي ڇڏيو .
بدر جي جاءِ حرمين شريفين جي رستي ۾ مديني شريف کان ٽن ڏينهن جي مسافت ۾ واقع آهي . جنگ بدر 17 يا 19 رمضان سن 2 هجري ۾ ٿيو . 17 جو قول گهڻو صحيح آهي ۽ اهو ئي گهڻن عالمن جو قول آهي ، ابن عساڪر هن قول کي محفوظ قرار ڏنو آهي . مديني کان پاڻ ڪريم ﷺ 11 رمضان بروز ڇنڇر روارا ٿيا ، پاڻ ڪريم ﷺسان گڏ ٽي سو پنجاھ مهاجرين ۽ انصار هئا . مشهور قول 313 آهي پر حسي طور تي بدر ۾ 8 جڻا شريڪ ٿي نه سگهيا هئا ، جيئن ته آنحضرت ﷺ جي حڪم سان بعض ضرورتن جي آڌار مديني ۾ ترسي پيا هئا ، تنهن ڪري نبي ڪريم ﷺ انهن کي به بدر جي شريڪن ۾ شامل ڪيو ۽ مال غنيمت ۾ به سندن حصو رکيو ۽ فرمايائون ته هنن کي به بدر جي شريڪ مثل ۽ مصداق آهن. انهن 313 مان 84 مهاجرين ۽ 229 انصار هئا .انصار پهريون ڀيرو ڪنهن غزوه ۾ شريڪ ٿيا هئا هن کان اڳ اهي ڪنهن غزوه ۾ شريڪ نه ٿيا هئا .
آنحضرت ﷺ هن غزوه لاءِ سفر ڪرڻ ڪري ابو لبابه بن منذر الانصاري کي جنهن جو نالو بشر يا رفاعه هو مديني ۾ جانشين مقرر ڪيو . آنحضرت ان کي روحا کان واپس ڪيو هو .

روحا : مڪي ۽ مديني جي وچ ۾ مديني شريف کان 26 ميلن تي هڪ مشهور ڪوھ آهي .

جنگ بدر ۾ ڪافرن جي تعداد 1000 هئي ، جن وٽ گهوڙا ، تلورون ۽ اسلحو هو ۽ وڏا وڏا پهلوان ۽ ويڙهاڪ جرنيل هئا هيڏانهن مسلمانن وٽ اسلحو ۽ رسد جو سامان ۽ سوارين جي اڻاٺ جو اهو عالم هو جو سڄي لشڪر ۾ ٻه گهوڙا ۽ 8 تلوارون هيون ، پر الله تعالى آنحضرت ۽ اهل اسلام جي خاص نصرت عطا فرمائي ، ستر قريش مان قتل ٿيا ، ستر قيد ڪيا ويا ۽ بي شمار مال غنيمت هٿ آيو ، حديثن ۽ ڪتابن ۾ تنهن جي تفصيل موجود آهي ، انهي جنگ ۾ هن امت جو فرعون ابو جهل بن هشام جهنم رسيد ٿيو .

6. غزوه بني سليم :

هن ئي سال 2 هجري ۾ جڏهن آنحضرت ﷺ غزوه بدر کان واپس وريا ته ستن ڏينهن کان پوءِ شوال جي ابتدائي تاريخن ۽ بقول بعض نصف محرم 3 هجري ۾ پاڻ غزوه سليم لاٰ مقام ڪدر تشريف وٺي ويا ،جنهن کي غزوه قرقرة الڪدر به چيو وڃي ٿو .
آنحضرت ﷺ هن جهاد لاءِ 200 صحابن سڳورن سان پنهنجي معيت ۾ نڪتا ۽ سباع بن عرفطه کي مديني جو حاڪم مقرر ڪيو ، ڪن چيو آهي ته ابن ام مڪتوم کي خليفو بڻايائون ، انهن جو نالو گهڻڻ محققن مٽ عمرو آهي ، اهو قول درست آهي ، جيتوڻيڪه هڪ قول مطابق عبدالله پڻ آهي . انهي ٻنهي قولن جي تطبيق ائين ڏجي ٿي ته فيصلن لاٰ سباع ۽ امامت لاءِ ابن ام مڪتوم کي خليفو مقرر ڪري ويا.
جڏهن آنحضرت ﷺ بنو سليم جي آبادي ويجهي پهتا ته ماڻهن ۾ ڀاڄ پئجي وئي ،ڪوبه مقابلي لاءِ اڳيان نه آيو . پاڻ سڳورن ﷺ 500 اٺن کي مال غنيمت بڻايو ۽ مديني ڏانهن واپسي ڪيائون . رستي ۾ مديني شريف کان 3 ميل ”حرار“ واري هنڌ مال غنيمت تقسيم ڪيو .

7. غزوه السويق:

هن ئي سال ذي الحجة ۾ ۽ بعضن وٽ محرم 3 هجري ، غزوه السويق لاءِ پاڻ ڪريم ﷺ ويا . هن غزوه کي سويق هن ڪري چيو وڃي ٿو جو مشرڪن جو بيشتر کاڌو ستون (سويق ) هو .جيڪو مسلمانن کي مال غنيمت طور هٿ آيو. اها جنگ قرقرة الڪدر ويجهي ابو سفيان ۽ مشرڪين قريش سان ٿيو هو ، غزوه بدر کان پوءِ ابو سفيان قسم کاڌي هئي ته هو جيسيتائين جنگ بدر جو انتقام نه وٺندو ”گيھ “ (سڻڀ )جو استعمال نه ڪندو ، نه غسل ڪندو چنانچه ابو سفيان پاڻ سان گڏ 200 سوار وٺي عريض تائين پهتو. اها جاءِ مديني ٽي ميل پري آهي . آنحضرت ﷺ کي خبر ملي تي پاڻ سڳوراﷺ 15 ذوالحجة آچر ڏينهن 200 سوارن سان مقابلي لاءِ نڪتا ۽ مديني جو حاڪم سباع بن عرفطه يا ابن ام مڪتوم کي يا وري ابو لبابه کي مقرر ڪيائون. ابو سفيان ۽ سندن ساٿين کي خبر پئي ته الله تعالى انهن جي دلين ۾ رعب وجهي ڇڏيو ، ۽ اهي وٺي ڀڳا ۽ پنهنجو بار هڪلو ڪرڻ لاءِ ستون جو ٻوريون اڇليندا ويا ، مسلمان هنن ستون سان گڏ ٻيا سازوسامان کي مال غنيمت بڻايو ، ۽ آنحضرت ﷺ بنا مقابلي واپس مديني وريا.